Kiedy można pobrać DNA od skazanego?
Pobieranie materiału DNA po wyroku karnym jest regulowane przez Ustawę o badaniach DNA u skazanych. Ustawa ta określa, że materiał DNA może być pobrany od osób skazanych za określone przestępstwa na karę lub środek karny. Jeśli zostałeś uniewinniony w sprawie karnej lub zwolniony z wszelkiego postępowania sądowego bez nałożenia środka karnego, nie można pobrać materiału DNA. Podobnie, pobranie DNA nie może nastąpić w przypadku, gdy otrzymałeś jedynie grzywnę. Jeśli zostałeś skazany na wykonanie pracy społecznej, pobranie DNA jest możliwe. Dotyczy to również sytuacji, gdy otrzymałeś nakaz pracy społecznej w ramach nakazu karnego prokuratury. Nie ma to jednak zastosowania, jeśli musisz wykonać pracę społeczną w wyniku ugody z prokuraturą. Pobranie DNA może również nastąpić w przypadku nieletnich.
Do jakich przestępstw ma zastosowanie Ustawa o badaniach DNA u skazanych?
Kolejne pytanie dotyczy tego, przy jakich przestępstwach możliwe jest pobranie materiału DNA po skazaniu. Zasadniczo musi to dotyczyć przestępstw, za które zgodnie z prawem grozi maksymalna kara pozbawienia wolności wynosząca cztery lata lub więcej. Nie chodzi więc o karę, którą faktycznie otrzymałeś, ale o maksymalną karę, którą mogłeś otrzymać zgodnie z prawem. Ponadto ustawa wymienia kilka przestępstw, które podlegają maksymalnej karze pozbawienia wolności poniżej czterech lat, ale przy których pobranie materiału DNA jest nadal możliwe. Dotyczy to na przykład zniszczenia mienia, gróźb, prania pieniędzy i uprawy konopi. Tak więc materiał DNA może być pobierany również w przypadku niektórych mniej poważnych przestępstw.
Czy w wyżej wymienionych przypadkach zawsze musisz oddać DNA?
Jeśli spełnione są wyżej wymienione warunki, prokuratura jest zasadniczo zobowiązana do wydania nakazu pobrania od ciebie DNA. Ta zasada ma tylko dwa wyjątki. Po pierwsze, nie musisz oddawać materiału DNA, jeśli twój profil DNA jest już znany w bazie danych DNA. Po drugie, pobranie DNA nie jest konieczne, jeśli nie jest prawdopodobne, aby twój profil DNA mógł mieć znaczenie w wykrywaniu innych przestępstw. Bierze się pod uwagę popełnione przez ciebie przestępstwo i okoliczności, w jakich je popełniłeś. Na przykład, nie ma sensu pobierać materiału DNA, jeśli popełniłeś przestępstwa gospodarcze, ponieważ takich czynów nie można wykryć za pomocą materiału DNA.
Czy musisz oddać DNA, jeśli składasz apelację?
Fakt, że złożyłeś apelację od wyroku skazującego, nie ma znaczenia dla pobrania DNA. Nawet jeśli postępowanie apelacyjne w twojej sprawie jest w toku, można od ciebie pobrać materiał DNA.
Czy jesteś zobowiązany do współpracy przy pobieraniu materiału DNA?
Jeśli prokurator uzna, że spełnione są warunki do pobrania DNA, wyda nakaz oddania materiału DNA. Niestety, nie możesz wybrać, czy chcesz współpracować, czy nie. Jesteś więc zobowiązany do oddania swojego materiału DNA. Jeśli nie zastosujesz się do tego nakazu, możesz zostać aresztowany. Pobranie DNA może również nastąpić pod przymusem. W takim przypadku można wybrać bardziej inwazyjną metodę pobrania DNA niż w przypadku dobrowolnego oddania materiału komórkowego.
Jak przebiega pobranie DNA?
Jeśli po skazaniu musisz oddać DNA, zostaniesz o tym poinformowany listownie przez prokuratora. Osoby osadzone mogą oddać DNA w więzieniu. Jeśli nie jesteś osadzony, otrzymasz zaproszenie do stawienia się na posterunku policji.
Pobranie DNA odbywa się najlepiej poprzez pobranie wymazu z policzka za pomocą wacika. Jeśli pobranie wymazu z policzka nie może dostarczyć odpowiedniego materiału komórkowego z powodów medycznych, pobiera się krew lub włosy. Te metody są często stosowane również wtedy, gdy odmawiasz współpracy przy pobieraniu. Pobranie wymazu z policzka pod przymusem nie jest bowiem łatwe do przeprowadzenia.
W większości przypadków DNA jest pobierane przez funkcjonariusza policji. Masz jednak prawo do pobrania materiału komórkowego przez lekarza lub pielęgniarkę. Jeśli o to poprosisz, nie można ci tego odmówić.
Co dzieje się z twoim materiałem DNA po pobraniu?
Na podstawie pobranego od ciebie materiału DNA określany jest profil DNA. Profil ten jest przetwarzany w bazie danych DNA. Ta baza danych DNA jest wykorzystywana przy wykrywaniu przestępstw. Gdy na miejscu przestępstwa zostanie znaleziony materiał DNA, sprawdza się, czy istnieje zgodność z profilem DNA przetworzonym w bazie danych DNA.
Profil DNA wprowadzony do bazy danych jest niszczony po upływie określonego okresu. Dokładna długość tego okresu zależy od przestępstwa, za które zostałeś skazany, kary, którą otrzymałeś, oraz twojego rejestru karnego. Jeśli popełniłeś czyn zagrożony karą maksymalną sześciu lat lub więcej, profil DNA zostanie zniszczony po trzydziestu latach. We wszystkich innych przypadkach profil DNA jest przechowywany maksymalnie przez dwadzieścia lat. Jeśli w wyniku apelacji zostaniesz ostatecznie uniewinniony, profil DNA musi zostać natychmiast zniszczony.
Co możesz zrobić przeciwko pobraniu DNA?
Chociaż nie możesz uniknąć konieczności oddania DNA, możesz w ciągu czternastu dni od pobrania DNA złożyć sprzeciw wobec umieszczenia profilu DNA w bazie danych DNA. Pismo ze sprzeciwem należy złożyć w sądzie, który skazał cię w pierwszej instancji. Jeśli ten sprzeciw zostanie uwzględniony, pobrany materiał DNA musi zostać zniszczony.
Dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata w procedurze sprzeciwu?
Rozsądnie jest skorzystać z pomocy wyspecjalizowanego adwokata karnisty, jeśli chcesz złożyć pismo sprzeciwiające się umieszczeniu twojego profilu DNA w bazie danych DNA. Adwokat może bowiem ocenić dla ciebie, czy spełnione są warunki do pobrania DNA. Jeśli sędzia nie zgodzi się z twoim sprzeciwem, nie ma możliwości odwołania się od tej decyzji. Ważne jest więc, abyś dobrze wykorzystał szansę, którą masz.
Z badania przeprowadzonego przez prokuratora generalnego przy Sądzie Najwyższym wynika, że w praktyce prokuratura wydaje nakazy pobrania DNA w większej liczbie przypadków, niż zamierzał ustawodawca. Rocznie wydaje się od 22 000 do 25 000 nakazów pobrania DNA. Często dotyczy to również czynów, których nie można wykryć za pomocą badań DNA. Nie jest to zgodne z wymogami ustawowymi. W takich przypadkach dochodzi do nieuzasadnionego naruszenia prywatności. Rozsądnie jest pozwolić adwokatowi ocenić, czy dotyczy to również twojego przypadku.
